Dag 28, middeleeuwse ervaring, naar Schillingsfürst

De wandeling gaat verder van Detwang via Rothenburg ob der Tauber, Gebsattel, Diebach en Bellershausen naar Schillingsfürst, naar Campingplatz Frankenhöhe.

Vandaag heb ik 19 kilometer gelopen met 150 meter klimmen. Allereerst wilde ik vandaag op mijn gemakkie Rothenburger ob de Tauber bekijken. Ten tweede lag de volgende camping op slechts 19 kilometer dus vandaar deze relaxte dag. 

Op de camping stond ik samen met wat andere tentjes op het tentenveld. Een tentje was van een Duits stel dat met twee oude motorfietsen door Beieren toerde. Het andere tentje was van een fietsende globetrotter uit Nederland, Peter Camp. Hij begon 9 jaar geleden met lange fietstochten, eerst naar Santiago, toen naar Rome, maar inmiddels heeft hij de halve wereld rondgefietst, van Azië tot Amerika. Hij is er naar eigen zeggen verslaafd aan geraakt en maakt ondanks zijn 74 jaar meerdere keren per jaar lange fietstochten. Hij is nu op weg naar Wenen waar zijn vriendin dan ook zal zijn. Aardige kerel, ik was vanmorgen veel later weg dan normaal omdat we maar niet “uitgebuurt” raakte. Zo vertelde Peter over zijn eerste Santiago-reis, jaarlijks gaan er meer dan 300.000 Pilgrims naar Santiago (2019/360.000) en hoe bijzonder het was om allerlei pelgrims te ontmoeten met allemaal hetzelfde doel maar toch heel verschillende mensen. Ik wil ook nog een keer naar Santiago lopen, maar ben blij dat ik voor mijn eerste lange tocht een andere bestemming heb gekozen waar ik meer mijn eigen ding kan doen.

Aan deze wegwijzer te zien komen hier alle interessante routes van Duitsland bij elkaar!

Ik wandelde vandaag voornamelijk door agrarisch gebied, de natuur is hier minder uitbundig en de dorpjes maken een slaperige indruk waar vooral boeren wonen. Maar de route verbindt enkele indrukwekkende middeleeuwse steden, waaronder Rothenburg ob der Tauber. 

Het is alsof je terug stapt naar de middeleeuwen, zo zag deze stad er in grote lijnen ook uit ten tijde van Adrianus en Karel. Rothenburg ob der Tauber werd rond het jaar 1000 aan de rivier de Tauber gesticht en ontwikkelde zich tot een belangrijke stad. Maar na de Dertigjarige Oorlog (1618-1648, conflict tussen katholieke en protestantse Staten) viel Rothenburg in een soort diepe slaap en kwam de ontwikkeling vrijwel tot stilstand. Het is een van de weinige middeleeuwse stadjes met een intacte stadsmuur met tientallen poorten en torens. Daarnaast staat het centrum van Rothenburg vol monumentale panden. Een Amerikaanse luchtaanval in 1945 verwoestte bijna de helft van de stad, maar het middeleeuwse centrum bleef deze ellende bespaard. De stad is erg toeristisch en wordt veel bezocht door Amerikanen en Aziaten die meer willen weten over de Middeleeuwen. Vanwege Corona tijd is de stad nu rustig en zijn er enkel wat Duitse toeristen.

Dag 27, kamperen in Detwang

De pelgrimstocht gaat verder van Markelsheim via Elpersheim, Weikersheim, Laudenbach, Rinderfeld, Lichtel, Oberrimbach, Schwarzenbronn en Reutsachsen naar Detwang. 

Daar staat mijn tentje op de eerste camping in Duitsland die open is

In totaal was het vandaag 33 kilometer wandelen, 400 meter klimmen en 200 meter dalen, de grootste klim in één stuk was 150 meter. Het was een pittige tocht en kostte veel energie, maar ik kan het aan en ik was niet aan het einde van mijn latijn.

De reden voor deze grote afstand was dat ik terug wilde zijn in Beieren waar de campings open zijn. Ik was een paar dagen geleden ook in Beieren, maar dit Bundesland heeft een vreemde uitstulping en dus was ik een dag later terug in Baden Württemberg. Ik heb de Romantische Strasse vandaag niet gelopen, maar heb een stukje afgesneden en ben recht op campingplatz Tauberromantik afgekoerst, die kortste weg was dus 33 kilometers. 

Ik liep vandaag door een op en top agrarische omgeving, niks romantisch, geen fiets- of wandelpaden, gewoon over de autoweg tussen de auto’s van boerendorp naar boerendorp. Het zou me niet verbazen als in de afgelopen tien jaar niemand deze route heeft gelopen, het is geen drukke weg maar de auto's rijden hier ongelooflijk hard, daar nodigt de weg toe uit met zijn bochten en hoogteverschillen. Ik moet goed opletten dat ze me niet van mijn sokken rijden. Prima voor één dag, maar morgen ga ik toch weer met de app op zoek naar mooie wandelpaden.

Vandaag heb ik meer wild gezien dan de laatste dagen, ik zag twee herten (rothirsch) en een haas. Ook zag ik een buizerd een prooi vangen.

Rothenburg Ob der Tauber, dit romantisch stadje ga ik morgen bekijken 

Dag 26, Pelgrim, naar Markelsheim

De wandeling gaat verder van Tauberbischofsheim via Dittigheim, Lauda, Königshofen, Unterbalbach, Bad-Mergentheim en Igersheim naar Markelsheim. Het is een wandeling van 26 kilometer zonder veel hoogteverschillen daar ik het dal van de Tauber volg. Dat is hier nog maar een smalle rivier waar scheepvaart niet meer mogelijk is.

Hier passeer ik de Autobahn 81 die hoog over het Tauberdal gaat. Dit is een van de drukste snelwegen van Duitsland, gelegen tussen Würzburg en Heilbron. Op wat autogeluid na hoor ik alleen de vogels uit volle borst fluiten en loop ik heerlijk fris door de natuur dankzij een verkoelende regenbui van een half uur geleden. Over het algemeen heb ik bijzonder weinig last van het verkeer, daar is met de app prima langs af te navigeren. Ik loop wonderlijk veel door de natuur. 

Ma noi siamo pellegrini, come voi Siete 

zegt Dante, wij zijn pelgrims net als u. 

Pelgrim, Pilgrim, Pellegrino, het woord komt van het Latijnse Peregrinus en betekend “de vreemdeling”, iemand uit het buitenland. In het Romeinse rijk was iedereen die geen inwoner van Rome was een Peregrinus.

Tegenwoordig wordt met een pelgrim vaak een bedevaartganger bedoeld, we denken dan aan een gelovig iemand die op weg is naar een oord om zijn geloof te betuigen. Maar in deze moderne tijd zijn veel religies aan het wankelen gebracht en toch zijn er nog steeds pelgrims. In feite ben ik ook een pelgrim want ik ben hier ook een vreemdeling.

Er zijn veel aanleidingen voor het ondernemen van een pelgrimage, sommige pelgrims zijn op zoek naar een hogere waarheid, of willen nadenken over het leven, of willen om een gunst vragen (bijv. genezing), of willen respect betuigen, of voor inspiratie op te doen, om tot bezinning te komen of zelfs boete te doen voor misstappen (zonden), voor 'de ervaring', of om er geweest te zijn', om andere mensen te ontmoeten. Maar vaak is het ook een vlucht uit het dagelijkse leven en wil de pelgrim afstand nemen van stress en prestatiedruk.

Dit schilderij heet “de Marskramer” van Jheronimus Bosch, maar volgens kunsthistorici gaat het hier om een pelgrim.

Pelgrimages zijn van alle tijden en komen voor in alle religies met vaak heel speciale doelen; Jerusalem (graf van Jesus), Varanasi (eeuwig vuur van Parvati) aan de Ganges, Santiago (graf van apostel Paulus), Mekka (zwarte steen ofwel meteoriet in de Kaäba), Rome (graf van Petrus en Paulus), ga zo maar door.

Je verlaat je vertrouwde omgeving en gaat op reis naar onbekende streken op zoek naar antwoorden op je vragen of naar inspiratie voor je verdere leven. Feitelijk is het een zoektocht, een pelgrim is op zoek, naar de weg, een doel, naar bezinning. Het hele leven is een grote zoektocht, maar velen raken stuurloos. Het leven overkomt je, je draagt verantwoording voor je gezin, je kostwinning, je raakt verstrikt in duizenden dingen die gedaan moeten worden, je verliest de regie over je eigen leven.

Als pelgrim neem je dat doel weer in eigen handen. Uiteindelijk is de pelgrimstocht de metafoor van het leven. Vanaf nu beschouw ik mezelf ook als een pelgrim.

Varansi, pelgrims wassen zich in de heilige Ganges, foto gemaakt tijdens mijn India reis in 2015.

Vandaag ontmoette ik voor het eerst een pelgrim op mijn pad, Michael uit Nürnberg. Hij was nog niet zo lang onderweg. Michael is een stuk jonger en is op de vlucht voor de prestatiedruk van de moderne maatschappij, hij heeft zijn baan opgezegd, zijn woning opgegeven, zijn auto verkocht en leeft nu van dag tot dag met een rugzak van 16 kilogram op zijn rug. De knak die Michael ertoe bracht dit initiatief te nemen, is de zelfmoord van zijn broer. 

Deze diepgang in het gesprek was heel natuurlijk, ik vertelde hem dat ik in twee jaar tijd mijn beide ouders was kwijtgeraakt en dat ik me nu aan het voorbereiden ben op de laatste fase in mijn leven die ik zelf vorm wil geven. Zo ontstond er een bijzonder gesprek waar we ruim de tijd voor hebben genomen. 

Michael loopt precies de andere kant op want hij is op weg naar Nederland. Daar is hij al vaker geweest en is erg gecharmeerd van de Nederlandse mentaliteit. Michael probeert zo min mogelijk geld uit te geven en vraagt onderweg om een plek voor zijn tentje of om een boterham, hij verteld honderduit over de ervaringen die hem dat opgeleverd hebben, heel veel mensen helpen hem graag. 

Voor mij is dit nog een brug te ver, ik wil anderen zo min mogelijk tot last zijn en mijn eigen boontjes doppen. We zijn totaal verschillende pelgrims, tegengesteld qua doel, niet allen geografisch maar ook mentaal. Toch heb ik veel bewondering voor zijn aanpak.

Dag 25, op de koffie, naar Tauberbischofsheim

De wandeling gaat verder van Steinfurt via Schweinberg, Weikerstetten en Königheim naar Tauberbischofsheim. Het is een wandeling van slechts 18 kilometer, 100 meter klimmen en 300 meter dalen dus dat is een makkie. Ik loop de stad binnen in een onweersbui en loop recht af op Pension “am Stein”. Er is nog een kamertje vrij dus de keuze is snel gemaakt.

In Tauberbischofsheim haak ik in op de Romantische Strasse, een toeristische route die een groot aantal middeleeuwse stadjes met elkaar verbindt. Dit stadje dankt zijn naam aan bisschop Bonifatius, een Engelse missionaris die zich ten doel stelde om alle Germanen te bekeren. Hij heeft dat uiteindelijk in Dokkum met de dood moeten bekopen, de bijbel die hij boven zijn hoofd hield bood onvoldoende bescherming. Voordat hij de friezen probeerde te bekeren, was zijn werkgebied hier in Duitsland waar hij in 735 een nonnenklooster stichtte en ook een tijdje woonde, vandaar de naam van dit oeroude stadje.

Een van Bonifatius' trucs was om heilige bomen om te hakken die door de Germanen werden vereerd.

 

Vanmiddag werd ik uitgenodigd door een paar imkers die op hun erf bezig waren en juist gingen koffiezetten. Ze hadden gezien dat ik ook wel koffie lustte, maar waren ook nieuwsgierig. De imkers hadden hun terrein omgetoverd tot wat in hun ogen het paradijs is en waren zeer gastvrij, maar als ik een stoel wilde, moest ik die zelf achter op het terrein bij de vuurplaats zoeken. De mannen waren erg relaxed, totdat het over politiek ging met Corona en milieu. Toen kwamen de frustraties los.

Ze wilde in detail weten hoe ik mijn reis aanpak en vonden het prima dat ik een foto van hen maakte voor mijn blog. 

Ook vandaag weer devotie op elke straathoek!

Dag 24, katholiek Beieren, naar Steinfurt

De wandeling gaat verder van Großheubach via Miltenberg, Eichenbühl, Pfohlbach en Riedern naar Steinfurt. We verlaten de rivier de Main en volgen vandaag de vallei van de beek “Erf”. Aan het einde van deze 24 kilometer lange dagtocht klim ik 130 meter naar Steinfurt, dat op een plateau ligt. De totale hoogtestijging vandaag is 250 meter.

Steeds vaker zet ik de Outdooractive app op fietsen, zet ik hem op “hiken” dan word ik iets te enthousiast elke heuvel opgestuurd. In de fietsmodus laat ik de app een route bepalen en vervolgens bestudeer ik de route op de kaart om alternatieve mooiere paden te kiezen. Dat gaat meestal goed omdat de app bijna alle paden laat zien die ik ook in de echte wereld kan vaststellen. Maar de app weet niet of een pad is afgesloten. Mijn teleurstelling was groot toen ik op een van mijn alternatieven bij een poort aankwam over de volle breedte van de weg, ik kon er niet langs af en moest 2 kilometer terug, dus vandaag kom ik toch weer aan 28 kilometer. Samen met die 250 meter klimmen kan ik dat inmiddels makkelijk aan, zelfs ondanks de buien vanmiddag. Die regen was eigenlijk best lekker, want vanmorgen was het benauwd warm en 27 graden. Dan frist zo'n bui lekker op, de temperatuur zakte naar 22 graden, lekker temperatuurtje. Een regenjas had ik niet nodig want of je nu nat wordt van de regen of van het zweet, dat maakt niet uit.

Steil pad, m'n bril beslaat er van

Ik ben aangekomen in Frankenland, onderdeel van de Vrijstaat Beieren, en dat is niet onopgemerkt gebleven. Het viel me al snel op dat ze hier van de Mariaverering zijn. Overal zie je Madonna's; in de muren van huizen, in grotten in tuinen, in kapellen in de velden of in de bossen, dus ze moeten hier wel katholiek zijn. 

Gaan we even terug naar de middeleeuwen. De hertog van Beieren stond aanvankelijk welwillend tegenover de ideeën van Maarten Luther. Maar er was Karel veel aan gelegen om zijn Heilige Roomse Rijk bij elkaar te houden, dus begon hij samen met Adrianus de Contra Reformatie. Tijdens het pontificaat van Adrianus, werden pauselijke gezanten naar de Rijksdag te Neurenberg gestuurd met de opdracht de misstanden in de kerk te erkennen. Adrianus maakte een start met katholieke hervormingen en wist zo hij samen met Karel Beieren te behouden. De Hertog van Beieren verklaarde trouw te blijven aan het “oude geloof”. 

Hertog Ludwig X von Bayern 1495-1595

De Vrijstaat Beieren heeft in Duitsland nog steeds de meeste rooms-katholieken onder haar inwoners. Meer dan vijftig procent is katholiek en dat merk je meteen. Hier wordt veel soepeler omgegaan met de Corona regels, natuurlijk houden mensen afstand en dragen mondkapjes maar niemand vraagt ​​om bewijs van Corona testen, nergens hoef ik papieren in te vullen met email, telefoonnummer, adres, geboortedatum enzovoorts waar ik tot nu toe nooit onderuit kwam. Je merkt meteen het verschil in de omgang met regels. Dat doen ze hier op hun eigen manier, zoals katholieken dat gewend zijn.

Dag 23, Rustdag, macht; toen en nu!

Vandaag nam ik mijn tweede rustdag, even pas op de plaats, tijd voor een relaxte wandeling langs de Main zonder bagage. Ik heb ook de tijd genomen om het verhaal over “macht; toen en nu” uit te werken, want er zijn grote verschillen maar ook opmerkelijke overeenkomsten.

We leven nu in een democratie, een Grieks woord dat letterlijk "volksheerschappij" betekent. In deze bestuursvorm is de wil van het volk de bron van de uitoefening van macht en is de macht netjes gescheiden in drie pijlers: de wetgevende macht die wetten maakt, een uitvoerende macht die het dagelijks bestuur van de staat uitoefent volgens de wet en een rechterlijke macht die deze uitvoering toetst aan de wet. Hierdoor kunnen gewone burgers machtige sigarettenfabrikanten of oliemaatschappijen aanklagen en in toenemende mate worden dergelijke rechtszaken gewonnen door burgers die aantonen dat deze machtige organisaties hen schade berokkenen.

Pieter Omtzigt zet zich af tegen een gebrek aan tegenmacht, Mirjam Vissers.

Hoe anders was dat in de tijd van Karel en Adrianus, toen ze een feodaal systeem ofwel leenstelsel hadden waarin alle gronden in bezit waren van de keizer. Deze grondgebieden waren verworven door strijd en oorlog. Karel beleende zijn grond aan horige boeren en lijfeigenen die in ruil daarvoor een deel van de opbrengst in natura aan de leenheer moesten afstaan. Omdat Karel niet zijn hele rijk op deze manier kon beheersen, maakte hij gebruik van de adel en de bisschoppen die in naam van de keizer grote gebieden bestuurden en de inkomsten zo organiseerden dat het aan het keizerlijk hof aan niets ontbrak. In ruil daarvoor gaf de keizer ook iets terug aan zijn onderdanen, hij verzekerde hun rechtszekerheid en veiligheid en bood een vorm van sociale zekerheid. Ook de kerk speelde daar een grote rol in.

Intocht van Karel V in Antwerpen door Hans Makart

Het leven in de middeleeuwen was geen pretje, mensen leefden in constante crisis. Vanaf 1430 was de Kleine IJstijd aangebroken. Winters met veel sneeuw en ijs begonnen al in november en duurden tot maart of april. Er zijn prachtige schilderijen gemaakt van deze winters, maar in werkelijkheid hadden mensen de grootste moeite om in leven te blijven. Ook de zomers waren wispelturig en stormachtig, met als gevolg veel mislukte oogsten. Daarnaast stak regelmatig de pestepidemie de kop op en werden de mensen om de haverklap in een oorlog meegesleurd. Nee het leven was zeker geen pretje, de mensen waren achterdochtig en er was een heropleving van oude Germaanse gebruiken en bijgeloof waarin tovenarij en zwarte magie een grote rol speelden. Er ontstond steeds meer verzet tegen de autoriteiten.

Hendrick Avercamp, 1585 - 1634

Pieter Bruegel de Jonge, 1564 - 1638

Nu moesten de vorst en de kerk in actie komen. Waar de kerk van Rome altijd het monopolie op religie had, kregen ze steeds meer last van Maarten Luther en zijn reformatie. Het Heilige Roomse Kerk wilde laten zien dat ze het best toegerust waren om het kwaad te benoemen en uit te bannen. Daartoe had de Kerk de Inquisitie opgericht, een speciale rechtbank die belast is met de opsporing van, het onderzoek naar en het opleggen van straffen aan ongelovigen en andersgelovigen, aangeduid met de verzamelterm ketters. In elk bisdom werd een inquisiteur, zeg maar een kerkelijke opperrechter, aangesteld om toezicht te houden op de juiste aanpak van ketterij.

Paus met grootinquisiteur, Jean-Paul Leurens

In het gebied waar ik momenteel doorheen loop was Heinrich Kramer inquisiteur, hij zag een duidelijk verband tussen ketterij en hekserij. Met het schrijven van het boek Malleus Maleficarum, beter bekend als de heksenhamer, werd hij de grootste heksenvervolger aller tijden. 

Malleus maleficarum, zevende editie 1520 Keulen

In zijn boek beschrijft hij hekserij als een nieuwe list van de duivel, die de wereld snel wilde veroveren voordat deze ten onder zou gaan. Daarom had hij een nieuwe ketterij gezaaid, erger dan alle andere: die van de hekserij. De heksen hadden een verbond met de duivel gesloten en zouden gemeenschap met hem hebben. Heinrich hamert er nogal op dat heksen wel degelijk bestaan, want veel gelovigen zetten hun vraagtekens bij het bestaan van heksen en magie. De Malleus Maleficarum stelt dan ook zeer beslist, dat het twijfelen aan hekserij gelijkstaat aan ketterij en als zodanig vervolgd zal worden.

In de Malleus maleficarum werd gewaarschuwd tegen de vrouw als het grootste gevaar. De vrouw zou van nature slecht, zwak en inferieur zijn. Bovendien zou zij ongelovig, eerzuchtig, wraakzuchtig, heerszuchtig en hebzuchtig zijn. Ondanks haar uiterlijke aantrekkelijkheid, was het raadzaam om bij haar uit de buurt te blijven, want ze zou een onverzadigbare vleselijke begeerte hebben. Verder beschrijft Heinrich de magische praktijken die heksen erop nahouden: vliegen, gemeenschap met de duivel, gedaanteverwisselingen en schade door toveren zoals het uitlokken van noodweer, misoogsten en ziekten, maar ook van impotentie.

Heksenpraktijk, David Teniers II

Maar het boek was ook bedoeld als een handleiding voor heksenprocessen, met gedetailleerde instructies voor het uitvoeren van de processen en executies. Na 1560 ontstonden de grootste heksenvervolgingen. De mensen waren angstig en geloofden dat er overal heksen waren en dat ze op het punt stonden het land over te nemen. De geestelijkheid predikte hel en verdoemenis in de hoop mensen op het rechte pad te brengen en achter hun geloof te houden. Er was grote angst voor zonde, duivel en hel. Inquisiteurs werden op pad gestuurd en gelastten in elke plaats de inwoners om verdachte personen aan te geven, dat kon met een anonieme aanklacht. De aangeklaagden werden voor de inquisiteur gesleept en als ze niet meteen bekenden, konden ze worden gemarteld, wat netjes "pijnlijke ondervraging" werd genoemd.

Marteling 1577

Ongelooflijk wat de gevolgen waren van deze heksenvervolging, er vielen tienduizenden slachtoffers. Schattingen lopen uiteen van 30.000 tot 60.000 geëxecuteerden, van wie 80% vrouwen. De meeste van die vrouwen waren oud, erg arm, alleenstaand en machteloos. Onder hen waren veel helers met kennis van natuurgeneeskunde en vroedvrouwen die hielpen bij zwangerschap.

Heksenverbranding, maker onbekend

Was er geen weerstand tegen deze heksenjacht? Er was wel wat verzet van de humanisten en ook enkel geestelijken en bisschoppen lieten zich kritisch uit. Veel protestanten vonden dat hekserij niet in de Bijbel stond en dus onmogelijk kon bestaan. Maar deze tegenstanders hadden weinig invloed op de gang van zaken. Bovendien liepen ze het gevaar zelf van hekserij beschuldigd te worden. Weinig mensen durfden het aan om hun eigen visie en mening te uiten. De machthebbers hadden het voor elkaar dat iedereen keurig aan hun leiband liep en zich aan hun regels hield. Niemand durfde in opstand te komen, zo werden tegenstanders monddood gemaakt.

Demonstratie Amsterdam

Het verwonderd me dat het ook in de huidige tijd steeds moeilijker wordt om je eigen mening te uiten. Ondanks de vrijheid van meningsuiting en het recht om te demonstreren zien we de overheid nieuwe regels maken om onze vrijheden in te perken, demonstraties moeten een vergunning aanvragen en moeten voldoen aan een waslijst aan regels en dan nog worden demonstraties vaak verboden. Ook op andere vlakken verliezen we veel van onze vrijheid. We gaan gedwee mee met de regels die de overheid stelt en zelfs de publieke opinie gaat daarin mee. Net als in de middeleeuwen is er veel sociale druk om je te gedragen zoals de meerderheid doet. Zo niet, dan wordt je voor Wappie uitgemaakt.

Toch moeten we ons realiseren hoe belangrijk deze 'andere' mening kan zijn. Luister naar de argumenten, denk erover na, zodat je misschien een fundament ontdekt waar we iets uit mee kunnen in onze moderne democratie. Want net als in de middeleeuwen is het nu voor de machthebbers het makkelijkst als iedereen netjes volgt.

Demonstratie Brussel