Vandaag heb ik een rustdag in Bologna. Eerst maar eens een ontbijten:
Wat een verschil is deze bruisende stad met de verlaten omgeving waar ik de afgelopen dagen was. Een stad vol mensen, vol actie, vol indrukken, vol schoonheid, maar ook vies en vuil. Bologna is een toeristische trekpleister en een studentenstad. In de stad is de oudste functionerende universiteit ter wereld gevestigd en deze heeft het predikaat "Alma mater studiorum" (voedend moeder van leren). De universiteit werd opgericht in 1088 en trekt studenten van over de hele wereld, momenteel zo’n 100.000 studenten, die masteropleidingen volgen op het terrein van; Europese literaire culturen, chemische innovatie, architectuur, astrofysica en vele andere vakgebieden.
In de Middeleeuwen was Bologna de vijfde grootste stad van Europa en onderdeel van de kerkelijke staat. Ook Bologna viel dus onder de directe soevereine heerschappij van de paus, waarbij de stad een grote mate van autonomie kreeg, zolang er maar geld bleef stromen naar Rome.
Bij mijn zoektocht naar de omstandigheden in deze stad ten tijde van Karel en Adrianus kwam ik de naam Jan Jacobs tegen, een beroemde middeleeuwse goudsmid.
Deze Jan Jacobs is gedoopt op 31 maart 1575 in de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Kapellekerk te Brussel en was de zoon van Jan Jacobs en Élisabeth van Oosten en kleinzoon van Jan Jacobs en Marie Pannis. Deze herhaling van naamgeving komt ook in mijn familie voor, mijn grootvader heette ook Jan Jacobs en was de zoon van ene Jan Jacobs. Mijn grootvader noemde zijn oudste zoon, mijn oom, ook Jan Jacobs. Mijn oom noemde vervolgens zijn oudste zoon ook Jan, die zijn oudste zoon ook weer Jan noemde, deze gewoonte is blijkbaar al eeuwen oud, zou er een familiaire lijn zijn tussen deze Jannen tot in mijn familie?
De schilder Guido Reni, vriend van Jacobs, maakte dit prachtig portret van hem
In de middeleeuwen bestond er een sterke band tussen het hertogdom Brabant en de kerkelijke staat Rome. Er was een bloeiende uitwisseling van kunstenaars en wetenschappers tussen Antwerpen, Brussel en Utrecht met Genua, Bologna, Florence en Venetië. Ook Jan Jacobs maakte een reis naar de Italiaanse steden en besloot zijn opleiding tot goudsmid in Bologna af te ronden. Na zijn opleiding besluit hij in Bologna te blijven, hoewel hij zijn huis in Brussel nooit van de hand heeft gedaan. In 1607 trouwde hij met Utrechtse Judith van der Lip en samen kregen ze een zoon Pietro (1608).
Jan werd al snel een van de beroemdste goudsmeden in Bologna. Hij kreeg veel opdrachten uit religieuze kringen en maakte prachtige altaarstukken, zilveren kandelaars en gouden kelken. Een van zijn beroemdste meesterwerken is het goud-en-zilveren omhulsel van het meest vereerde icoon van Noord-Italië.
Het verhaal gaat dat dit kunstwerk in de 12e eeuw door een pelgrim uit het Byzantijnse rijk is meegebracht naar Bologna. Het icoon van de maagd Maria zou afkomstig zijn uit de Hagia Sophia kathedraal te Constantinopel en eeuwen terug persoonlijk geschilderd zijn door Lucas de Evangelist. Tegenwoordig is de Hagia Sophia een moskee, maar het gebouw was eeuwenlang de grootste kathedraal ter wereld, totdat de Sint-Pietersbasiliek in Rome werd voltooid.
Zakelijk ging het uitstekend met Jan, maar privé zat zijn leven tegen, zijn vrouw stierf in 1615. Enkele jaren later verloor hij ook zijn enige zoon, Pietro Jacobs overleed op 18 november 1630 aan de pest.
Deze tragedies hebben hem ongetwijfeld ertoe aangezet zijn fortuin te wijden aan de opvoeding en opleiding van jonge Vlamingen, in 1651 richtte hij het “Collegio dei Fiamminghi” op. Dit 370 jaar oude college bestaat tot op de dag van vandaag en is nu omgezet in een stichting. Uit de nalatenschap van Jan Jacobs biedt deze stichting nog steeds ondersteuning aan zes studenten voor hun promotie aan het “Alma mater studiorum”. De studenten krijgen voor 10 maanden onderdak in de Foresteria (pension), gelegen in het centrum van Bologna (Via San Petronio Vecchio 2) en een geldbedrag van in totaal zevenduizend euro. De bibliotheek van het Collegio dei Fiamminghi in het aangrenzende gebouw (Via Guerrazzi 20) staat ook tot hun beschikking. Deze bibliotheek bevat duizenden boeken, waaronder historische exemplaren, die door de eeuwen heen door de studenten zijn aangeschaft en achtergelaten.
Bij testament opgemaakt op 9 september 1650 geeft Jan Jacobs strenge voorwaarden aan voor toelating tot zijn college:
- de kandidaat moet Brusselaar zijn of, bij gebreke daarvan, Antwerpenaar of tenminste een inwoner van Brabant;
- hij moet geboren zijn uit een wettig en erkend huwelijk;
- hij moet achttien jaar, of ten minste zestien jaar oud zijn;
- hij moet Latijn beheersen;
- hij moet gezond van lichaam zijn en een goede presentatie hebben.
Er zal voorkeur gegeven worden, vóór elke andere kandidaat, aan:
- de afstammelingen van de familie Jacobs; (ik maak nog kans!)
- afstammelingen van de familie Jacobs in vrouwelijke lijn;
- aan de nakomelingen van Henri Wellens, vriend van Jan Jacobs;
- aan de nakomelingen van Pierre van der Lip, uit Utrecht, zwager van Jan Jacobs.
De Jan Jacobs Foundation werkt zeer discreet en is weinig bekend bij het grote publiek, maar toch genieten nog elk jaar zes studenten van deze uitgelezen kans in een unieke Italiaanse omgeving. De regels van Jan zijn wat versoepeld, er wordt momenteel geselecteerd uit aanvragen voor postdoctorale specialisaties. Een commissie voorgezeten door Andrea Zanotti, professor kerkelijk recht aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, kiest jaarlijks twee Walloonse studenten, twee Vlaamse studenten, en twee studenten van de Universiteit van Utrecht.
Mooi toch dat zo’n genereus initiatief zo lang blijft voortbestaan, ik moet mijn neefjes en nichtjes niet vergeten te wijzen op deze mogelijkheid, wat meer doctors in de familie kan geen kwaad!
