Ik neem een tweede rustdag in Florence om dieper in het geslacht “De' Medici” te duiken. In de tijd van Adrianus en Karel speelde deze bankiersfamilie een leidende rol in de stadstaat Florence, want zoals het gezegde luidt: geld regeert de wereld! Naast handige zakenlieden waren De' Medici grote liefhebbers van het goede leven, ze hielden van kunst en architectuur en speelden in het 15e-eeuwse Florence een leidende rol bij de totstandkoming van vele kunstschatten die er vandaag de dag nog te bewonderen zijn.
Bij mijn aankomst in de stad heb ik even stilgestaan bij het standbeeld van Giovanni de' Medici. Deze grondlegger van het familiefortuin wist het in 1410 voor elkaar te krijgen om benoemd te worden als de beheerder van het vermogen van de paus. Zijn zoon Cosimo de' Medici bouwde de bank internationaal uit, naast Rome, Londen en Brugge opende hij filialen in Venetië, Pisa, Milaan, Avignon en Genève.
Als munteenheid introduceerde hij overal de gouden florijn in, genoemd naar de stad Florence. De Nederlandse gulden, zoals we die kenden voor de euro, had het valutateken hfl ofwel Hollandse Florijn en droeg daarmee dus een erfenis mee van deze bankiersfamilie.
Onder leiding van Cosimo's zoon Lorenzo steeg de macht van de familie tot grote hoogten. Lorenzo de' Medici werd al snel bekend als "il Magnifico", hij was de derde generatie in het bankiersvak en een tijdgenoot van Adrianus en Karel. Hoewel vaak wordt beweerd dat de derde generatie een familiebedrijf om zeep helpt, zette hij het beleid van zijn voorouders met groot succes voort. Hij wist de steun van het gewone volk te winnen door een gunstig belastingstelsel in te voeren en algemene welvaart te bevorderen.
Lorenzo, il Magnifico
Alle leden van de familie De' Medici waren gepassioneerde kunstverzamelaars. Giovanni haalde de architect Brunelleschi en de beeldhouwer Donatello naar Florence en gaf hen de opdracht tot de bouw en versiering van de Dom. Het werk van deze mannen heeft geresulteerd in een oogverblindend gebouw dat indruk maakt elke keer weer als ik het zie.
Filippo Brunelleschi is de ontwerper en bouwmeester van de koepel van de dom, met een binnendiameter van meer dan 40 meter en een gewicht van 26.000 ton was de constructie een hoofdbrekende uitdaging.
Zo had een andere architect een voorstel ingediend om de koepel rond een zandberg te bouwen. Dit was volgens hem de enige manier om te voorkomen dat een koepel van dit formaat instort. Hij had ook een leuk plan om het zand uit de koepel te halen als deze klaar was. Hij stelde voor munten in het zand te verstoppen, zodat de Florentijnen op het geld konden jagen en zo het zand zouden afvoeren.
Brunelleschi had ideeën om de koepel te bouwen als een zelfdragende structuur zonder een gigantisch ondersteunend houten frame, zoals gebruikelijk was in de kathedraalbouw. Hij verzon een list om de opdracht te winnen. Hij nam een ei mee naar de volgende bijeenkomst en vroeg alle aanwezigen om het ei rechtop op een marmeren plaat te plaatsen. Niemand slaagde erin totdat Brunelleschi het ei zachtjes op de plaat tikte en het ei keurig rechtop bleef staan. Alle aanwezigen reageerden dat ze het ook op deze manier konden, waarop Brunelleschi vriendelijk antwoordde dat ze waarschijnlijk ook een koepel zouden kunnen bouwen nadat hij eerst het goede voorbeeld had gegeven.
Het is dus Brunelleschi die het ei van Columbus heeft uitgevonden.
Donatello was in zijn tijd een uiterst veelzijdige beeldhouwer en de favoriet van de Medici-familie. Hij was de eerste die levendige beelden maakte met veel drama en expressie, iets wat ongebruikelijk was voor die tijd, en was daarom een grote inspiratiebron voor de latere Michelangelo. Een van de meest indrukwekkende beelden die ik ooit heb gezien, is het Maria Magdalena-beeld van Donatello. Dit houten beeld heeft hij op latere leeftijd gemaakt, het snijwerk is zeer gedetailleerd en de anatomie is perfect uitgevoerd.
Het beeld is een voorstelling van Maria Magdalena die volgens eeuwenoude tradities de laatste jaren van haar leven als kluizenaar in het zuiden van Frankrijk doorbracht om boete te doen. De uitgemergelde Maria verschilt sterk van de mooie, jonge, gezonde vrouw, zoals ze meestal wordt afgebeeld. Heeft Donatello haar op deze manier afgebeeld, passend bij het beeld dat de katholieke kerk van haar heeft gemaakt? De Kerk wilde vermijden dat Maria Magdalena gezien zou worden als in de eeuwenoude tradities die haar afschilderen als de vrouw van Jezus en zijn belangrijkste apostel. Sinds 1200 heeft de Rooms-Katholieke Kerk alles uit de kast gehaald om vrouwen uit de kerk te bannen. Donatello's interpretatie, waarin hij Maria afbeeldde als een overspelige vrouw die haar latere leven als boetvaardige bedelares doorbracht, paste perfect in deze aanpak.
Lorenzo il Manifico nam veel initiatieven om het kunstklimaat van Florence te bevorderen. Hij haalde jonge talenten naar Florence en bood hen de kans om een opleiding te volgen en hen vervolgens prestigieuze opdrachten te geven. Een grote groep vooraanstaande kunstenaars werkte zo aan de verfraaiing van Florence, zoals; Michelangelo Buonarroti die zijn opleiding als beeldhouwer begon in de tuinen van De' Medici. Sandro Botticelli kreeg opdrachten als kunstschilder en Giovanni Boccaccio als dichter. Maar ook Leonardo leefde in deze tijd, hij werd geboren in de buurt van Florence in het dorp Vinci. Samen met Michelangelo werd hij gevraagd om een grote muurschildering uit te voeren in het Palazzo Vecchio. Het boterde niet zo goed tussen deze twee kunstenaars, de rivaliteit was zo groot dat deze schilderingen nooit voltooid zijn.
Het Palazzo Vecchio, gebouwd rond 1300 als belangrijkste gouvernementsgebouw.
Ook Andrea del Verrocchio mag niet onvermeld blijven. Als beeldhouwer, schilder en goudsmid heeft een grote bijdrage geleverd aan de kunstschatten van Florence. Verrocchio was een leerling van Donatello en was later de leermeester van Leonardo da Vinci.
Je ziet dus wat een enorme concentratie aan talent hier in een vrij korte tijd heeft gewerkt. Als je de nalatenschap van deze kunstenaars volledig in je op wilt nemen, heb je meerdere weken nodig en is het belangrijk dat je je een beetje kunt afsluiten voor de hordes toeristen die allemaal komen om de David van Michelangelo te zien.
Naast de David zijn er vier onvoltooide standbeelden van Michelangelo te zien in Florence. Een van Adrianus voorgangers, paus Julius II, had hem de opdracht gegeven om zes beelden voor zijn graftombe te maken. Julius keek niet op een zak met geld, hij liet de oude Sint Pieter afbreken en begon met de herbouw van de nieuwe basiliek. Ook zijn gigantische graftombe met 40 beelden moet een plek krijgen in de nieuwe Sint Pieter. Het geld kon niet op, dus gaf hij Michelangelo ook opdracht om het plafond van de Sixtijnse Kapel te beschilderen. Michelangelo had het maar druk en toen Julius stierf waren de zes beelden nog lang niet af.Na Julius dood weigerden opeenvolgende pausen te betalen voor onvoltooide beelden, ook omdat al het geld nodig was voor de bouw van de Sint-Pietersbasiliek, een klus die 130 jaar zou duren. Michelangelo maakt de beelden dan ook niet verder af. Zijn mannen blijven 'gevangenen' in het marmer, waaruit ze zich lijken te willen losmaken. Vier gevangenen (Atlantus, The Young Slave, The Bearded Slave en The Awakening Slave) werden later gekocht door de familie De' Medici en kwamen in Florence terecht. De andere twee bevinden zich in het Louvre.
“The Awakening Slave” vanuit verschillende gezichtspunten.
Ik ben zelf een amateur-beeldhouwer en heb heel wat uren op stenen geklopt, dus ik weet een beetje uit ervaring wat er nodig is om een beeld te hakken. Daarom is het buitengewoon interessant om te zien hoe Michelangelo een beeld tevoorschijn haalt uit gigantische blokken marmer.
