Dag 37, strak blauwe hemel met zon, naar Landsberg am Lech

Vandaag loop ik verder van Prittrriching via Scheuring, Kaufering en Landsberg am Lech naar camping Romantik am Lech, een wandeling van 25 kilometer. Het was vandaag een strak blauwe lucht en erg warm, 29 graden, grote delen van de tocht liep ik onbeschut in de volle zon, geen boom te bekennen op mijn pad. Natuurlijk heb ik een fantastische hoed om me tegen de zon te beschermen, maar ik kan je verzekeren dat het etappe-biertje meer dan welkom was.

Licht zuur kelderbier, een echte dorstlesser

Door het heldere weer kun je kilometers ver kijken en vandaag zag ik voor het eerst de Alpen aan de horizon. Op de foto hierboven is het nauwelijks te zien, dus ik heb helemaal ingezoomd en ja hoor, daar zijn de bergen? Over drie dagen hoop ik daar te zijn.

Ook vandaag passeerde ik drie stuwmeren met dammen, krachtcentrales en vistrappen. Aan alle drie wordt volop gewerkt en gebouwd. Duitsland maakt veel werk van natuurlijke energie bronnen.  In de Lech zijn 25 dammen met krachtcentrales gepland. 20 centrales zijn klaar, nog 5 te gaan. Daarbij wordt veel aandacht besteed aan de natuur, niet al het water wordt geblokkeerd met een dam, overal in het gebied lopen snelstromende beekjes die allemaal zo zijn ontworpen dat vissen tegen de stroom in kunnen zwemmen en als je goed kijkt kun je ze zien zwemmen, prachtig! En wat niemand had verwacht, zwanen hebben de stuwmeren als hun domicilie gekozen, de populatie zwanen groeit enorm.

Bloem van de dag:

Dag 36, langs de Lech, naar Prittriching

Barok interieur van de Sint Arfa Basiliek in Augsburg

Vandaag gaat mijn pelgrimsreis verder en zodra ik Augsburg verlaat, kom ik in een gigantisch en prachtig natuurgebied, het Lechauwald, dat, zoals de naam al doet vermoeden, wordt doorkruist door de Lech. Ik passeer geen enkel ander dorp op weg naar Prittriching, een tocht van 22 kilometer waarbij ik 50 meter in hoogte ben gestegen. Dat is maar een klein hoogteverschil, maar binnen deze afstand zijn er in de Lech drie waterkrachtcentrales gebouwd. Het is wonderlijk om te zien hoe mooi stuwmeren en beekjes met vistrappen worden gecombineerd om de natuur niet te schaden. Dit alles wordt gecombineerd met bossen en bloemenweiden, 20 kilometer lang heb ik geen boerenland of akker gezien, prachtig.

Vanaf een dam met turbine uitlaat, op de achtergrond een vistrap 

Zoals eerder vermeld word ik onderweg meerdere keren per dag aangesproken, ook vandaag; Aha, Sie sind ein Fernwanderer! Deze fietsers, die in twee weken de Romantische Straße doen, wilden een foto van mij maken, dus heb ik ook een foto van hen gemaakt. Ze hadden ook al eens in Nederland gefietst en dat was “So Toll”. We waren het samen eens dat Nederland het fietsland bij uitstek is. De mensen die je onderweg aanspreken zijn oprecht geïnteresseerd en vaak is hun reactie “Wahnsinn” om zover te lopen, maar ook krijg ik “Respekt”.

Vandaag zat ik een beetje in mijn piepzak waar ik de nacht door moest brengen. Er was geen camping of hotel te bekennen op de route. In de verdere omgeving waren slechts een paar hotels met kuuroord en prijzen van € 80 tot € 120 per nacht per persoon, dat vindt ik wat te gortig. Maar zoals zo vaak lossen problemen zichzelf op, zo ook vandaag, ik liep langs een schuurtje en mijn oog viel op een reclamebord van Pension Richard Vögele. Ik belde en ze hadden nog een kamer beschikbaar. Als ik na een uur arriveer zit Richard samen met zijn vrouw buiten op een bankje te wachten. Richard is 83 en zijn vrouw 82. Er is geen wifi in hun Pensioen, ze zijn niet te vinden op internet, deze mensen hebben de hele overgang naar het digitale tijdperk gemist en doen gewoon hun eigen ding. Richard ging meteen een "Hefe Weizenbier" halen omdat hij perfect aanvoelde wat ik nodig had met deze hitte en kilometers in mijn benen. Toen ik ze vertelde over mijn doel, het graf van Adrianus, gingen ze los over hun audiëntie bij de Duitse paus, hun hele pension hangt vol met foto's van hem. Grappig om deze oudjes te ontmoeten.

Bloem van de dag, voor de goede orde, dit zijn geen gecultiveerde bloemen uit tuinen. Deze bloemen groeien gewoon in het wild in bloemenweides. In Duitsland is men erg fanatiek bezig met de natuur en er wordt veel aandacht besteed aan het creëren van biotopen met bloemenweides. Ik kan daar erg van genieten.

Dag 35, rustig aan, naar Augsbug

Vandaag gaat de tocht van Langweid am Lech langs de Lech naar Augsburg. Een wandeling van slechts 15 kilometer. Maar na de 31 van gisteren mag het ietsje minder zijn, toch? De Lech wordt gevoed door smeltwater uit de Alpen, waardoor het water blauw is, en mondt uit in de Donau. Heel Oostenrijk watert af op de Donau, vandaar die “schöne blaue Donau”.

Ik volg nu de oudste Romeinse weg van Europa, de Via Claudia Augusta, die dan weer de Lech volgt tot voorbij Füssen. Dat betekent dat ik gestaag bergop loop, stroomopwaarts met de Lech. Augsburg ligt op 500 meter hoogte en Füssen ligt op 800 meter hoogte. Het zal de komende dagen gestaag blijven stijgen. Uiteindelijk moet ik de Reschenpas met een hoogte van 1500 meter oversteken.

En dan zomaar een meters dikke giga boom naast mijn pad!

Vanmiddag was ik vroeg in Augsburg, het was prachtig weer dus heb ik genoten van de stad, wat rondgedwaald en een paar terrasje gepikt. Augsburg was een van de favoriete steden van Karel V. Hij stierf in september 1558, precies 400 jaar voor mijn geboorte. Zijn dood werd op grote schaal herdacht in Augsburg. Vandaag was ik in een museum met banieren, wapenschilden en andere voorwerpen die gebruikt zijn bij deze rouwceremonie op 14 februari 1559. Toch bijzonder om op deze manier terug te kunnen kijken in de tijd. Excuses voor de kwaliteit van de foto's, ik was mijn camera vergeten dus moest ze met de telefoon maken.

Ceremonieel wapenschild van Keizer Karel V

De stad is vernoemd naar het Romeinse legerplaats Augusta Vindelicum en werd al voor Christus gesticht door de Romeinse keizer Augustus. Augsburg is een van de oudste steden van Duitsland, al zie je dat niet aan de gebouwen.

Verwonderlijk waar deze vrouwen waterstralen hebben

Reptiel van de dag

Dag 34, Barok, naar Langweid am Lech

De wandeling gaat verder van Donauwörth via Auchsesheim, Mertingen, Druisheim, Allmannshofen, Nordendorf, Westendorf, Meitingen en Hubertushofen naar Langweid am Lech. Door een gebrek aan campings en accomodaties is de afstand vandaag 31 kilometer geworden, maar met een zonnetje van 26 graden was het lekker lopen. Vanmorgen even goed ingesmeerd om te voorkomen dat ik de kleur van een kreeft krijg.

Inmiddels heb ik de Romantische Strasse ingeruild voor de Via Claudia Augusta, een oeroude Romeinse weg die Germania met Italië verbond. Naast de Rijn vormde ook de Donau de noord grens van het Romeinse rijk. De Via Claudia Augusta liep vanaf Tridentium (Trento) langs de rivier Adige over de Reschenpas en de Fernpas naar Füssen en gaat dan verder via Augusta Vindelicorum (Augsburg) langs de Lech tot aan Donauwörth waar ook de Lech in de Donau uitmondt. Dit wordt mijn route voor de komende weken.

Mijn route overlapt hier ook de Jakobus Pilgerweg naar Santiago. Toen ik gisteravond terugkwam van de stad op de camping, had ik een praatje met een Duitse dame die in haar eentje naar Santiago fietste. Ze vertelde dat hier een populaire pelgrimsroute loopt naar Santiago de Compostella, die door veel Duitsers, Oostenrijkers en Zwitsers wordt gefietst. 

Onderweg zag ik deze kaart van de route. Compostellapelgrims worden op alle kerkdeuren welkom geheten, inclusief telefoonnummer om te bellen voor overnachtingen. Mijn route naar Rome is niet zo populair, ik heb nog niemand die kant op zien gaan.

Vandaag sprak ik met een vluchteling uit Gambia die is gevlucht voor dictator Yahya Jammeh. Hij begroette me met Gruß Got. Ik vroeg hem of dat ook zijn God was? Nee dus, maar hij doet er alles aan om te integreren en een nieuw leven op te bouwen in Duitsland. Hij was te voet op weg naar school en volgt een opleiding logistiek. Hij was pas twee jaar in Duitsland en zijn Duits was best goed, zelfs beter dan het mijne, maar dat zegt natuurlijk niets.

Even terug naar de Middeleeuwen, Maarten Luther was behoorlijk succesvol met zijn reformatie, de kerk van Rome had veel macht en gezag verloren. Grote gebieden waren onder invloed van het protestantisme gekomen en keerden zich tegen de katholieke macht en invloed. De protestanten pleitten voor een zuiverder geloof waarin de Bijbel centraal stond en er nauwelijks plaats was voor kunst. Om het tij te keren riep de paus zijn kardinalen bijeen op het Concilie van Trento (1545-1563). De kerk moest worden hervormd en gezuiverd om een antwoord te vinden op de protestanten. Deze vernieuwingsbeweging wordt Contrareformatie genoemd. Het concilie besloot, tegenovergesteld aan de zienswijze van de protestanten, dat kunst de manier was om Bijbelse verhalen aan de mensen over te brengen. Maar dit moest wel op een heldere manier gebeuren met schilderijen zonder al te veel symboliek en stilistische details. Uit deze benadering is de barok ontstaan, een kunstvorm die wordt gekenmerkt door een overdaad aan vormentaal. Door een overvloed aan dramatische en realistische beeldtaal trachtte men de toeschouwer zich nietig te laten voelen, om daarmee het ware katholieke geloof te benadrukken.

Tijdens het Concilie van Trento werd ook een nieuwe kloosterorde opgericht, de jezuïeten, en zij kregen de taak om de aanpak met de nieuwe ideeën te verspreiden. Ze onderscheiden zich van andere ordes door een speciale gelofte van gehoorzaamheid aan de paus en vallen niet onder het gezag van een bisschop. De jezuïeten richtten zich vooral op bekering en onderwijs en propageerden zo het ware katholicisme. Veel mensen kijken nog steeds naar de wereld door de bril die de jezuïeten ons gaven. In de omgeving waar ik nu loop staan veel barokke kerken, het blijft indrukwekkend om te zien hoe de Jezuïeten zich uitgesloofd hebben.

Het Barok interieur van de kerk van het Kloster Holzen, gewijd aan Johannes de Doper, die ik vandaag passeerde. Ik liet hier meteen mijn vierde stempel in mijn Pergrim-paspoort  zetten

Een voorbeeld van een barokke kunstenaar is Gian Lorenzo Bernini die een standbeeld wilde maken van Sint Laurentius die in de 3e eeuw verbrand werd omdat hij christen was. Bernini probeerde zich voor te stellen hoe de sterke gevoelens van pijn moeten zijn geweest. Dus stak hij zijn hand in het vuur en keek in de spiegel naar zijn eigen gezicht. Dit zelfportret komt voort uit deze studie die hij uiteindelijk gebruikte om het gezicht van Laurentius te maken.

Bloem van de dag

Dag 33, langs de Wörnitz naar de Donau, Donauwörth

Een wandeling van slechts 15 kilometer langs de sterk meanderende Wörnitz, die in Donauwörth uitmondt in de Donau. De tocht gaat vandaag niet verder omdat de Kanu Club Donauwörth hier een kleinschalige camping heeft die alleen toegankelijk is voor kanovaarders, fietsers en wandelaars. Het is een zelfbedieningscamping (geld in de brievenbus) en er zijn vandaag maar een paar fietsers en kanovaarders, heel rustig.

Harburg 

Kanu Club Camping

Donau / Wörnitz 

In de middeleeuwen waren boeren horig aan de landeigenaar, de adel of de kerk. Als horigen waren de boeren gebonden aan de grond die zij bewerkten, ze mochten deze niet verlaten zonder toestemming, Ze waren “glebae adstrictus” ofwel aan de aardkluit gebonden. De boeren waren dus geen eigenaar van hun land, in ruil voor het gebruik ervan waren ze verplicht een deel van de oogst af te staan aan hun heer en aan de kerk, bijvoorbeeld 1/10 deel aan de kerk waar de plaatselijke geestelijkheid van leefde, en 2/10 of 3/10 deel aan de heerser van het gebied. 

De boeren waren ook verplicht tot het verlenen van herendiensten (hand-en-spandiensten). Doorgaans was de werkweek van de horige verdeeld in een (groter) deel waarin de horige voor eigen gebruik werkte, en een (kleiner) deel waarin hij voor de heer aan het werk was. 

De horigen konden verplicht worden mee te vechten met hun heer als zijn domein werd aangevallen. Van zijn kant had de heer ook verplichtingen jegens zijn horigen, met name om rechtszekerheid en militaire bescherming te garanderen, maar ook bood hij een vorm van sociale zekerheid. De relatie horige-heer kon niet eenzijdig worden opgezegd en ging over van generatie op generatie.

De boeren hadden een moestuin en een wei met fruitbomen bij hun huis. De akkers lagen buiten het dorp en waren omheind met hagen en greppels om te voorkomen dat er wilde dieren op de akkers kwamen en zich te goed deden aan de gewassen. Achter deze akkers lag onontgonnen gebied dat in gemeenschappelijk gebruik was. Het werd gebruikt om het vee te laten grazen en het hakken van hout. De gemeenschappelijke gronden mocht niet ontgonnen worden om er akkers of tuinen te maken.

De akkers werden bewerkt volgens het drieslagstelsel, in het eerste jaar werden wintergranen verbouwd zoals tarwe, rogge en spelt waar brood van gebakken werd. Het jaar daarop verbouwde de boer zomergranen zoals gerst en haver dat als veevoer diende. Van de gerst werd ook bier gebrouwen. Een deel van de grond werd ingezaaid met of erwten en bonen voor eigen gebruik. Het derde jaar liet de boer het betreffende stuk grond braak liggen. Dit systeem paste de boer toe op drie percelen en schoof elk jaar door zodat zijn land altijd voor 2/3 bebouwd was. Bij goed weer kon hij twee keer per jaar oogsten. Eens in de drie jaar lag de grond braak en werd er niets verbouwd om te voorkomen dat de boer zijn land uitputte. Want als grond te lang achter elkaar wordt bebouwd, ontstaat er een tekort aan mineralen waardoor de opbrengst en kwaliteit afnemen. .

De mest van het vee werd ijverig verzameld om de akkers te bemesten, er was altijd een tekort aan mest voor een goede oogst. Als een boer genoeg mest had voor een akker, dan koos hij voor de teelt van kool, rapen, vlas, hennep, koolzaad of hop in plaats van zomer of winter graan

Hoe anders is het tegenwoordig. Er is geen tekort aan mest, eerder een overschot. Daarnaast heeft de moderne boer toegang tot mineralen en meststoffen en bepaalt hij met bodemonderzoek precies wat hij moet strooien voor de hoogste opbrengst. De middeleeuwse boer en zijn vrouw waren van 's morgens vroeg tot 's avonds laat bezig op zijn akkers en met zijn vee. Nu is de boer sterk gemechaniseerd en bewerkt hij zijn land met enorme machines die vaak meerdere hectares per uur kunnen ploegen of zaaien en oogsten. Vergelijk het met mijn wandeling, ik heb 80 tot 100 dagen nodig om naar Rome te lopen. Loes komt me met de auto ophalen en is er in 2 dagen. In deze verhouding is ook de boerenarbeid in een stroomversnelling gekomen, het werk wordt nu vijftig keer sneller gedaan als in de middeleeuwen.

In deze fabriek werken maar enkele arbeiders en leveren tientallen vrachtwagens cement per dag

Bloem van de dag

Dag 32, Galgenberg, Harburg

De wandeling gaat verder van Nördlingen via Reimlingen, Balgheim, Merzingen, Ziswingen, Kleinsorheim en Großsorheim naar Harburg. Een wandeling van 23 kilometers en het is nog steeds uitzonderlijk mooi wandelweer. Met dit mooie weer zijn er meer mensen op straat die me aanspreken; hallo, gestern habe ich dich auch gesehen, wo gehst du hin? Dat leidt vaak tot hele leuke gesprekjes.

Ik had al eerder straatnamen met Galgenberg gezien en ook op mijn Outdooractive-kaart zie ik regelmatig een heuveltop aangegeven als Galgenberg. Maar vandaag liep ik langs een bordje dat naar zo'n oude executieplaats wees. Harburg had van de middeleeuwen tot 1848 een eigen rechtbank. De graven en vorsten van Oettingen-Wallerstein hadden het recht om het "lage" maar ook het "hoge" recht (Blutgerichtbarkeit) uit te oefenen binnen de gebieden onder hun heerschappij. Voor het uitvoeren van doodstraffen had men twee executieplaatsen. De “Raven Stein” voor eenvoudigere terechtstellingen met het zwaard, en het “Hochgericht” voor de serieuzere terechtstellingen met de strop. Deze laatste plek is dus hier in dit weiland bovenop de heuvel. Vanaf de middeleeuwen werden hier zo'n 60 doodvonnissen voltrokken, de laatste in 1809. Hoeveel van deze executies waren gerechtvaardigd? Konden de slachtoffers zich verdedigen? Hadden ze een eerlijke kans op vrijspraak? Deze vragen kunnen wij niet meer beantwoorden.

In 1814 werd de rechtspraak overgedragen aan de Beierse staat en werd deze plaats van executie ontmanteld. Alleen de veldnaam Galgenberg en een klein overblijfsel van een muur herinneren aan het gruwelijke verleden van deze plek.

Ook in Nederland werden tot 1860 doodvonnissen voltrokken met de strop. Onze beschaving is dus nog erg jong en verre van volwassen. Tot op de dag van vandaag worden mensen ten onrechte veroordeeld en krijgen ze geen eerlijke kans om zich te verdedigen. Denk maar aan de toeslag-affaire, stond je toevallig op de lijst van de Belastingdienst, dan was je lot beschoren. Door de ijver van sommige volksvertegenwoordigers is deze wantoestand aan de orde gesteld, maar de slachtoffers wachten nog steeds op gerechtigheid. Deze zaak heeft het hele Nederlandse politieke toneel tot een grote wonderbaarlijke farce gemaakt. Ik kijk met droefheid toe hoe de politici een wanhopige poging doen om een werkbare regering te vormen en heb weinig vertrouwen dat het zal lukken. Toch moeten we meer dan ooit aan onze beschaving werken. Opnieuw zie je de macht van het grootkapitaal toenemen en zijn de simpele werkende mensen vaak de verliezers.

Wonderlijk burgerinitiatief, je ziet hier vaak in de kleine dorpjes zonder voorzieningen een rood bankje staan, een stopplaats voor meelifters. Met een rood bordje wordt de plaats van bestemming aangegeven. Je gaat op het bankje zitten en als een passerende automobilist naar de plaats van bestemming gaat kan hij jou meenemen. Geweldig idee toch! Ik heb het altijd leuk gevonden om onbekende lifters mee te nemen, maar dit initiatief gaat in veel gevallen dorpsgenoten aan,  hoe vaak spreek je die nou? Dit is een prachtig initiatief, Al is het maar om de sociale contacten te versterken.

Blijkbaar is 2021 het jaar van de klaproos, het is dan ook een prachtige bloem die met zijn rood geen groter contrast kan vormen met het alomtegenwoordige groen in de natuur.

Wat me ook verwonderde is dat de Rogge vandaag in bloei staat, het lijkt of de aar al gevuld is maar die is nog leeg, de graankorrel ontstaat pas na de bevruchting. Hoe prachtig is de natuur!

Vandaag zijn er veel stapelwolken, prachtig afgetekend tegen een blauwe lucht met een donkere basis en een bovenste deel met halfronde uitwassen in wit. Ze ontstaan als gevolg van thermiek en voorspellen meestal onweer. Maar wonderlijk genoeg zien we tegelijkertijd ook windveren. Dit type wolk hangt op een hoogte van 6 tot 12 kilometer, bestaan volledig uit ijskristallen en zijn alleen te zien bij mooi weer. Maar het wordt nog wonderlijker, ik zie ook schapenwolkjes. Dit type wolk bevindt zich op dezelfde grote hoogte als de windveren en duidt op toenemende luchtvochtigheid. Schapenwolkjes zijn vaak een voorbode van verslechtering van het weer als gevolg van een naderend koufront. Toch wordt er de komende dagen prachtig weer voorspeld. Ik neem aan dat dit een speling van de natuur is en bereid me voor op nog een paar dagen prachtig wandelweer.  

Er wordt nog aan dit blog gewerkt